Το Αυτοδιαχειριζόμενο Πάρκο Ναυαρίνου γεννήθηκε στις 7 Μαρτίου 2009 όταν εκατοντάδες κάτοικοι των Εξαρχείων και άλλων γειτονιών κατέλαβαν το πρώην πάρκινγκ ιδιοκτησίας ΤΕΕ (Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας) και το μετέτρεψαν σε χώρο πρασίνου, παιχνιδιού και συνάντησης. Από τότε ο χώρος απέκτησε ποικίλες χρήσεις: περιβόλι, παιδική χαρά, χώρος κινηματογραφικών προβολών, συζητήσεων και εκδηλώσεων.
Το Πάρκο είναι αποτέλεσμα απόφασης ανοιχτής συνέλευσης των κατοίκων της γειτονιάς και άλλων περιοχών της Αθήνας. Βασίστηκε εξ αρχής στη συλλογική εργασία και συνεισφορά των συμμετεχόντων. Έμεινε μακριά από κρατικούς, δημοτικούς ή ιδιωτικούς φορείς, και οι όροι λειτουργίας του συν-διαμορφώνονται από τους συμμετέχοντες. Σαν εγχείρημα αποτελεί συνέχεια της γενικότερης δυναμικής κοινωνικής αυτοοργάνωσης που εκδηλώθηκε κατά την εξέγερση του Δεκέμβρη 2008.
Στη διάρκεια της εξέγερσης, πολύς κόσμος βγήκε στους δρόμους όχι απλώς για να διαμαρτυρηθεί για τη δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου, αλλά και για να αναζητήσει τρόπους επικοινωνίας, κατανόησης καθώς και απαντήσεις σε όλα όσα συνέβαιναν. Νέες συλλογικές πρωτοβουλίες και αυτοοργανωμένες δομές προέκυψαν και δημιούργησαν πληθώρα εγχειρημάτων: κοινωνικές κουζίνες, πολιτικές καταλήψεις, επανάκτηση δημόσιων χώρων (πάρκο Κύπρου) κλπ.
Το Πάρκο εκφράζει με σαφήνεια την ανάγκη να επαναοικειοποιηθούμε τη ζωή και την καθημερινότητα μας, καθώς και τον τόπο και χρόνο μας, με όρους αντιεμπορευματικούς, αντιιεραρχικούς και αδιαμεσολάβητους. Αντί της ιδιοκτησίας του χώρου, το Πάρκο προτάσσει τη συλλογική, οριζόντια δημιουργία της πόλης και το δικαίωμα συμμετοχής στα κοινά, και εξυπηρετεί μια συγκεκριμένη κοινωνική ανάγκη: την ύπαρξη ανοικτών κοινόχρηστων χώρων συνάντησης και αναψυχής. Σε μια μητρόπολη η οποία έχει κυριολεκτικά λεηλατηθεί από την οικιστική «ανάπτυξη» και πάσης φύσεως κερδοσκοπικές δραστηριότητες, το Πάρκο υλοποιείται με αμεσο-δημοκρατική διαβούλευση και συλλογική δουλειά μακριά από κάθε λογική ανάθεσης σε «ειδικούς» και «φορείς».
Σε αντίθεση με όλες τις προβλέψεις, το Πάρκο Ναυαρίνου έχει διανύσει ήδη μια δεκαετία ζωής. Σήμερα ωστόσο, καλούμαστε να λειτουργήσουμε σε ένα ολότελα διαφορετικό περιβάλλον. Δέκα χρόνια μετά, τα Εξάρχεια βρίσκονται σε μια οριακή συνθήκη παρακμής και γκεττοποίησης που αναπαράγει διαρκώς πρακτικές εξουσιαστικής βίας του δυνατού απέναντι στον αδύναμο, καθώς και φαινόμενα κοινωνικού κανιβαλισμού. Αντικοινωνικές, εγκληματικές συμπεριφορές που παλιότερα ήταν αδιανόητες (πυροβολισμοί, τραμπουκισμοί εις βάρος των κατοίκων, συνεχείς ληστείες μικρομάγαζων, επιθέσεις εναντίον ομοφυλόφιλων και τρανς, λιντσαρίσματα αδιανόητης αγριότητας) αποτελούν πλέον μέρος της καθημερινότητας μας. Σε όλους ανεξαιρέτως τους πεζόδρομους των Εξαρχείων, η κύρια δραστηριότητα είναι το εμπόριο απαγορευμένων ουσιών που προσελκύει πελατεία από όλη την Αττική κάνοντας τεράστιους τζίρους και επιτρέποντας στις ναρκομαφίες να αξιώνουν την απόλυτη κυριαρχία στο δημόσιο χώρο. Ταυτόχρονα, όλο και περισσότεροι κάτοικοι υποχρεώνονται να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους που μετατρέπονται αμέσως σε καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης, υποδεχόμενα πρωτοκοσμικούς τουρίστες που αναζητούν την περιπέτεια αυτής της ιδιόμορφης «αστικής εμπειρίας» των Εξαρχείων.
Στο πλαίσιο αυτό, και χάρη στην αυταπάρνηση των συμμετεχόντων του, το Πάρκο έχει καταφέρει να αποτελέσει εκείνο τον κοινόχρηστο χώρο που διατηρεί ακόμα την εκτίμηση και την ελπίδα των κατοίκων και των συλλογικοτήτων.
Επιπλέον, τον τελευταίο χρόνο συμβαίνει εδώ κάτι σημαντικό. Η υφιστάμενη παιδική χαρά, η οποία επί του παρόντος καταλαμβάνει ένα μικρό τμήμα του Πάρκου, έχει καταστεί η μοναδική παιδική χαρά των Εξαρχείων. Οι κόποι χρόνων για τη δημιουργία, συντήρηση και λειτουργία της, καθώς και το θλιβερό γεγονός πως όλοι οι υπόλοιποι παιδότοποι της περιοχής έχουν καταστραφεί ή εγκαταλειφθεί, την έχουν αναδείξει ως διέξοδο κάλυψης της επιτακτικής κοινωνικής ανάγκης παιδιών, μαμάδων και μπαμπάδων να έχουν ένα χώρο κοινό και οικείο.
Υπάρχει όμως κάτι σημαντικότερο. Οι ίδιοι οι γονείς της γειτονιάς οργανώνονται και αναλαμβάνουν τη διαχείριση και λειτουργία της παιδικής χαράς. Ένα ευρύτερο κοινό ευαισθητοποιείται και δραστηριοποιείται, επιμελείται την καθαριότητα και το φωτισμό του χώρου, κατασκευάζει και επιδιορθώνει παιχνίδια, και οργανώνει (παιδικές) εκδηλώσεις. Η Παιδική Χαρά του Πάρκου Ναυαρίνου αποτελεί πλέον υπόδειγμα κοινωνικής αυτοοργάνωσης και χωροταξικό παράδειγμα για την περιοχή.
Πέρα από κάθε προσδοκία και σκεπτικισμό, το Πάρκο επιτυγχάνει να αναδείξει νέες μορφές επικοινωνίας και κοινωνικοποίησης, να ενσωματώσει κόσμο από τη γειτονιά και να απαντήσει έμπρακτα σε υπαρκτές ανάγκες.
Ο εντυπωσιακός αυτός δυναμισμός και ο θετικός αντίκτυπος στα Εξάρχεια, μας εμπνέει να μετατρέψουμε το Πάρκο σε μια Μεγάλη Παιδική Χαρά. Η χρήση της δεν θα αποκλείει κανένα. Θα παραμένει ανοιχτή σε γονείς, παππούδες και παιδιά από νήπια μέχρι εφήβους, ενώ παράλληλα θα διευρύνουμε τις πολλαπλές λειτουργίες του χώρου προς κοινή χρήση της γειτονιάς και πάρα πέρα. Ως τόπος παιχνιδιού, εκδηλώσεων και συναυλιών, ως μέρος καλλιέργειας, διαβάσματος, αθλοπαιδιών και συνάντησης, ή απλώς ως ένας πράσινος και φιλόξενος χώρος, η Μεγάλη Παιδική Χαρά θα παραμείνει ανοιχτή σε κάθε χρήση που δεν αποκλείει άλλες χρήσεις.
Η πρωτοβουλία έχει ήδη αγκαλιαστεί από πολλούς στα Εξάρχεια, και όχι μόνο. Είναι όμως, μια νέα πρόκληση για όλους και όλες μας. Ζούμε σε μια περίοδο μεγάλης κινηματικής ύφεσης, κοινωνικής απογοήτευσης, παραίτησης και παρακμής. Είμαστε εδώ που είμαστε σήμερα μετά από υπέρμετρες προσπάθειες και διαρκείς δυσκολίες. Αν κάτι μας ενθαρρύνει να πάμε μπροστά, είναι η απήχηση που έχει το εγχείρημά μας όχι στη θεωρία αλλά στην πράξη: στην έμπρακτη διαμόρφωση συμπεριφορών, συνειδήσεων, πρακτικών και καθημερινοτήτων. Είναι στο χέρι μας να αξιοποιήσουμε τις νέες προοπτικές που μας ανοίγονται.
Αυτοδιαχειριζόμενο Πάρκο Ναυαρίνου
E-mail: parkingparko@espiv.net
Website: https://parkingparko.espivblogs.net
Facebook: Αυτοδιαχειριζόμενο Πάρκο Ναυαρίνου / Navarinou self-managed park
YouTube channel: Parko Navarinou
Twitter: @pnavarinou